Bundan önceki seçimlerde mühürü seçtiğimiz partiye basıyorduk; bu kez seçenekler arttı, ya eskisi gibi partiyi seçeceğiz, ya da partimizin bulunduğu ittifakı. Tek istisna HDP. Bu parti herhangi bir ittifakta bulunmadığı için HDP’yi seçenler mühürlerini bu parti altına basacak.
Peki, oyumuzu verdik de oylarımızın milletvekili dağılımını nasıl etkilediğini biliyor muyuz?
Bizim seçim sistemi d’Hondt sistemi. Eskiden de ilk bakışta anlaması kolay değildi, ittifaklar nedeniyle biraz daha karışık hale geldi.
En iyisi örnek vermek. Ortalama seçim bölgesi olarak Balıkesir’i alalım. Burası toplam 9 milletvekili çıkaracak. Bu ilimizde takriben 920.000 seçmen kayıtlı, % 90 civarında katılım olacağını varsayarsak hemen hemen 828.000 kişi oy kullanacak, geçen seçimlere de bakarsak geçerli oy sayısı 820.000 olacak diyebiliriz.
Seçime 8 parti giriyor ama ittifaklar nedeni ile ilk sayım 3 blok üzerinden yapılacak: Cumhur İttifakı + Millet İttifakı + HDP.
Bu geçerli 820.000 oyun dağılımının şu şekilde olduğunu varsayalım:
Cumhur İttifakı: 370.000 / Millet İttifakı: 410.000 / HDP:40.000
Her bloğun aldığı oy sayısı, seçim bölgesinin çıkaracağı toplam milletvekili sayısına kadar ilk önce bire, sonra ikiye, sonra üçe bölünüyor ve bu işlem, Balıkesir için dokuza bölünene kadar devam ediyor. Ortaya çıkan tablo şöyle:
| Bölü Sayısı | Cumhur İttifakı | Millet İttifakı | HDP |
| 1 | 370.000 | 410.000 | 40.000 |
| 2 | 185.000 | 205.000 | 20.000 |
| 3 | 123.333 | 136.667 | 13.333 |
| 4 | 92.500 | 102.500 | 10.000 |
| 5 | 74.000 | 82.000 | 8.000 |
| 6 | 61.667 | 68.333 | 6.667 |
| 7 | 52.857 | 58.571 | 5.714 |
| 8 | 46.250 | 51.250 | 5.000 |
| 9 | 41.111 | 45.556 | 4.444 |
Toplam 9 milletvekili çıkacaktı, dolayısı ile en büyük 9 sonuca bakılıyor. 5’i Millet İttifakı’na, 4’ü ise Cumhur İttifakı’na ait. Yani Millet İttifakı 5 milletvekili, Cumhur İttifakı da 4 milletvekili çıkarmış oluyor.
Ama mecliste Millet veya Cumhur İttifakı diye bir parti yok, dolayısı ile de bir ittifakın aldığı milletvekili sayısı söz konusu ittifakı oluşturan partiler arasında paylaştırılıyor. Hesaplar burada başka türlü. Basit olsun diye BBP’yi bir yana koyarak Cumhur İttifakını ele alalım.
Burada seçmenler ya AK Parti’nin altındaki daireye, ya MHP’nin altındaki daireye, ya da ittifak çerçevesi içinde kalan başka bir yere mühür basacaklar. Her partinin altındaki mühür bu partinin oyu, çerçeve içinde kalan başka bir yere basılan mühür de ortak oy sayılıyor.
Bu ittifakın 370.000 oyunun AK Parti için 260.000, MHP için 60.000, ortak oy olarak da 50.000 olduğunu varsayalım.
Ortak oyları göz önüne almadan iki partinin oylarını toplayınca toplam 320.000. Ak Parti’nin oy oranı 260.000/320.000= % 81, MHP’ninki de % 19.
Bu ortak oylar bu oranlarda iki parti arasında paylaştırılıyor; yani 50.000 ortak oyun % 81’i AK Parti’ye, % 19’u MHP’ye yazılıyor. AK Parti’nin oyu 300.500’e, MHP’nin oyu ise 69.500’e çıkıyor. Toplam 370.000 oy.
Bu kez iki partinin oyları, bu ittifakın toplam 4 milletvekili çıkardığı için bire, ikiye, üçe ve dörde bölünüyor. Tablo şöyle :
| Bölü Sayısı | AK Parti | MHP |
| 1 | 300.500 | 69.500 |
| 2 | 150.250 | 34.750 |
| 3 | 100.166 | 23.166 |
| 4 | 75.125 | 17.375 |
En büyük dört rakam AK Parti’ye ait. Yani AK Parti 4 milletvekili çıkartırken MHP hiçbir milletvekili çıkartamıyor!
Uzun hesaplara gerek yok, küçük ortağın bir seçim bölgesinde milletvekili çıkarabilmesi için alması gereken minimum oy sayısı, ana ortağın alacağı oyların o bölgeden, o ittifakın elde edeceği toplam milletvekili sayına bölünerek ortaya çıkacak rakam. İki bilinmezli bir denklem!
Dolayısı ile bazı partilerin 25 Haziran sabahı kötü sürprizlerle karşılaşması kaçınılmaz.
Yani oy vermek önemli, ama mühürün yeri de o kadar önemli…
İbrahim Çakıroğlu
