Şurada birkaç hafta kaldı, sandık başına koşacağız ama yakın tarihte ilk kez ittifaklı oy pusulası olacak; mührü nereye basarsak kime oy vermiş olacağını bilmeyenlerimiz çoğunlukta.
Bir tarafta AKP, MHP ve BBP Cumhur İttifakı, diğer tarafta CHP, İyi Parti, Saadet Partisi ve Demokrat Parti Millet İttifakı. HDP ise tek başına, ittifaksız giriyor.
İttifak oluşturan parti isimleri altında mühür basılacak bir daire var. Mühür ya bu dairenin içine dışarıya taşmayacak şekilde basılacak, ya da ittifak çerçevesinin içinde herhangi bir yere. Tekrar edelim, parti adı altındaki daireye basılacak mühürle dairenin dışına da çıkacak veya ittifak çerçevesi içinde herhangi bir yere basılacak mührün etkisi aynı değil. Daire içindeki oylar yalnız o partiye sayılacakken diğerleri ittifaka verilmiş oy olarak kabul edilecek.
Buna karşılık ittifakların ortak adayları yok, yine her parti kendi milletvekilini çıkartacak. Yani ittifak oyları, ittifakı oluşturan partiler arasında paylaştırılacak. Ama örneğin o ittifakta 4 parti varsa, ortak oylar dörde bölünüp eşit şekilde dağıtılmayacak.
Anlamayı kolaylaştırmak için bir örnek verelim. Herhangi bir seçim bölgesinde Millet İttifakının toplam 500.000 oy aldığını varsayalım ve oy pusulasındaki dağılım aşağıdaki gibi olsun:
| CHP | İyi Parti | Saadet Partisi | Demokrat P. | Ortak Oylar |
| 200.000 | 100.000 | 40.000 | 20.000 | 140.000 |
İlk baştan her partinin toplam oyu, ama dikkat, Türkiye genelinde veya o sandıkta değil, söz konusu seçim bölgesinde almış olduğu oyların, ittifakı oluşturan partilerin oylarına oranı hesaplanacak. Yani bu hesap ortak oylar bir tarafa bırakılıp yapılacak. Bu örnekte CHP 200.000/360.000 = % 55,56, İyi Parti 100.000/360.000 = % 27,78, Saadet Partisi 40.000/360.000 = % 11,11 ve Demokrat Parti de 20.000/360.000 = % 5,55 çıkıyor.
Ortak oyların % 55,56’sı CHP’ye (140.000 x % 55,56 = 77.784), % 27,78’i İyi Parti’ye (140.000 x % 27,78 = 38.892), % 11,11’i Saadet Partisi’ne (140.000 x % 11,11 = 15.554) ve % 5,55’i Demokrat Parti’ye (140.000 x % 5,55 = 7.770) yazılacak.
Her partinin söz konusu seçim bölgesinden aldığı oy sayısı aşağıdaki gibi olacak:
| CHP | İyi Parti | Saadet Partisi | Demokrat Parti | |
| Kendi Oyu | 200.000 | 100.000 | 40.000 | 20.000 |
| Ortak Oy Payı | 77.784 | 38.892 | 15.554 | 7.770 |
| Toplam | 277.784 | 138.892 | 55.554 | 27.770 |
Bu sistemin eski sisteme oranla iki ana etkisi var: eskiden her sandıktaki oylar toplanıp her partinin aldığı oy adedi basit bir toplama işlemi ile gerçekleştiriliyordu. Bugün bu yalnızca HDP için mümkün. Seçime katılan diğer partiler için, o seçim bölgesindeki tüm sandıkların açılmış olması beklenecek, oranlar hesaplanacak, ortak oylar dağıtılacak ve her partinin almış olduğu oy sayısı belirlenecek.
Yani bir bölgeden hangi partinin kaç milletvekili çıkardığını öğrenmesi vakit alacak, oran hesaplamasında virgül hatası bile sorun olurken olası itirazlar ittifak partilerinin arasında olacak. Çünkü partilerin oy sayılarının bu örnekteki gibi yuvarlak rakamlar olmayacağı kesin.
Her partinin oyuna sahip çıkması zaten önemliydi, şimdi bir de yanlarına matematiği güçlü kişileri almaları gerekecek.
Diğer konu, ittifaka dahil olan partiler için, bu ittifakın % 10 barajını geçmesi halinde barajı geçmiş sayılacakları. Yani ittifaka dahil küçük partiler bile baraja takılmamış olacaklar.
Çıkaracakları milletvekili sayısı biraz daha sorunlu, çünkü ilk önce ittifakın o seçim bölgesinde çıkaracağı milletvekili sayısı hesaplanacak, sonra d’Hondt sistemine göre (gelecek haftaki yazımızda açıklanacak) her partinin çıkaracağı milletvekili sayısı. Bölgede milletvekili sayısı çoksa bir ümit var, küçük bölgelerde küçük partilerin milletvekili ümidi yine yok.
Oy oranlarının yukarıdaki örnekteki gibi olduğunu ve toplam 6 milletvekili çıkartacak bir seçim bölgesinde Millet İttifakının 4 milletvekilliği kazandığını varsayalım.
Bu toplam 4 Millet İttifakı milletvekilinin 3’ü CHP’ye, 1’i İyi Parti’ye gidecek, diğer ittifak partileri milletvekili çıkartamayacak.
Aynı oranlarla, İstanbul gibi büyük bölgelerde bu ittifakın 19 milletvekili çıkarması halinde CHP’ye 10, İyi Parti’ye 6, Saadet Partisi’ne 2 ve Demokrat Parti’ye 1 milletvekilliği gidecek.
Bu sistemle tek başına barajı geçmeyi hayal bile edemeyecek partilerin birkaç milletvekili çıkarması en büyük olasılık.
İttifak konusu MHP’yi barajdan kurtarıp MHP milletvekillerini AK Parti’ye koltuk değneği yapmak için ortaya atılmıştı, ama evdeki hesap çarşıya uymadı, şimdi milletvekili sayısı için İnce hesaplar gerekecek.
Yolun sonu görününce, hesaplar ince ince…
İbrahim Çakıroğlu
