Sultan Abdülaziz 1867’de Kraliçe Viktorya’nın davetlisi olarak Londra’yı ziyaret ettiği zaman Kraliçe’nin askeri bandoları Padişah’ı kendi bestesi olan La Gondole Barcarolle’u çalarak karşıladılar. Piyano notası İtalya’da basılan bu lirik gondol şarkısı Sultan’ın bir başka özgün bestesi Invitation à la Valse (Valse Davet) ile birlikte Avrupa basınını oldukça şaşırttı.
Sultan Abdülaziz yeğeni Sultan V. Murad gibi piyano çalan, Batı dans formlarında mütevazı besteler yapan İtalyan asıllı Callisto Guatelli Paşa’dan da müzik dersleri alırdı. Avrupa müziği kültürüne olan bu merak, babası Sultan II. Mahmud döneminde sarayda başlamış ve hatta meşhur opera bestecisi Gaetano Donizetti’nin ağabeyi Giuseppe Donizetti 1828’de İstanbul’a davet edilmiş, Padişah’ın müziğinden sorumlu baş eğitmen makamına getirilmiş ve 1856’daki ölümüne kadar bir daha Türkiye’den ayrılmamıştı. Pek çok operaseverin bilgisi dışında Türk müzik tarihine “Donizetti Paşa” olarak geçen Giuseppe Donizetti’nin mezarı bugün İstanbul’da Taksim yakınlarındaki St. Esprit Katedrali’nin mahzeninde bulunmaktadır.
SARAY DESTEĞİ
İstanbul sarayında Donizetti ailesine mensup bir müzisyenin mevcudiyeti şüphesiz opera sanatının padişahlar tarafından benimsenerek desteklenmesinde de etken oldu. Zira Sultan Abdülmecid’in inşa ettirdiği görkemli Dolmabahçe Sarayı’nda Versailles’ınkine rakip gösterilen bir de opera binası bulunmaktaydı. 12 Ocak 1859’da Luigi Ricci’nin Scaramuccia operasıyla açılan ve Paris Operası’ndan Charles Séchan’ın döşediği bu mücevher kutusu güzelliğindeki tiyatro ne yazık ki yedi sene sonra 1866’da bir yangın sonucu tamamen kül oldu. Rossini’nin Sultan Abdülmecid için bestelediği özel marş da bu tiyatroda padişaha dinletilmişti. O devir meşhur Avrupalı bestecilerin padişahlar için marşlar bestelemesi neredeyse bir gelenek halini almıştı. 1847’de İstanbul’a gelerek Sultan Abdülmecid huzurunda konserler veren Franz Liszt de Giuseppe Donizetti’nin Mecidiye Marşı temaları üzerine bir parafraz bestledi.
BESTEKÂR MURAD
Osmanlı sarayının en faal Batı müziği türündeki bestekâr padişahı 1876’da üç ay hüküm süren Sultan V. Murad oldu. Tahttan indirildikten sonra Boğaz kıyısındaki Çırağan Sarayı’nda 28 yıl boyunca hapis yaşayan Padişah piyanosu başında yüzlerce sayfa Viyana valsi, galop, polka ve marş türünde kısa salon parçaları besteleyerek aile fertlerine ithaf etti. Bugün Devlet Opera ve Balesi tarafından kendi bestelerinin kullanıldığı bir balede hayat hikâyesi anlatılan Sultan V. Murad kız kardeşi Refia Sultan’a yolladığı ve Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi’nde bulunan bir mektubunda “Eğlenceler ma’lûm ya piyano çalmak, nota yazmak, tarih okumak” diye yazmıştı.
Dr. Emre Aracı
Skylife dergisinde yayımlanmıştır.
www.skylife.com/tr/2014-07/vals-bestekari-sultanlar
