2. Dünya Savaşı büyük bir şiddetle devam ederken 1941 yazı başlarında İngiliz Büyükelçisi Knatchbull-Hugessen Türk hükümetine İngiltere’den sipariş edilmiş olan Burak Reis, Murat Reis, Oruç Reis ve Uluç Ali Reis denizaltıları ile dört uçaklık bir filonun teslime hazır olduğunu bildirmişti. Başbakanlığın talimatı üzerine Savunma Bakanlığı Genelkurmay Başkanlığı ile yaptığı işbirliği sonunda 143 kişilik bir kafileyi denizaltı ve uçakları almakla görevlendirdi.
Ulaştırma Bakanlığı bu iş için “Berzilay Benjamen Vapur Kumpanyası” adlı bir şirkete ait Refah gemisini uygun buldu. Refah, yaşlı ve köhne bir gemiydi; yeterli kurtarma gereçleri ve hatta telsizi bile yoktu. Gemi 16 Haziranda İstanbul’dan yola çıkarak 21 Haziranda Mersin’e varacak, oradan denizci ve havacıları alarak 22 Haziranda Mısır’a yola çıkacaktı. Kafile burada İngiliz askerleriyle buluşup uçakla önce Gine körfezine oradan da İngiltere’ye gideceklerdi. Gemi, 21 Haziranda Mersin’e intikal etmişti ancak Mersin’den Mısır’a hareketi bir gün gecikme ile 23 Haziran’da oldu.
25 Haziran sabahı Refah gemisinin filikalarından biri içinde 28 kişilik bir grupla Mersin limanına acı bir haberle geri döndü.
Gemi Türk karasularında çıktıktan 5 saat sonra, saat 22:30’da milliyeti belirlenemeyen bir denizaltı tarafından torpillenerek batırılmıştı.
Gemi isabet aldıktan sonra ikiye bükülmüştü. Cankurtaran filikalarının biri hariç hepsi su alıyordu. Denize atlayanlardan bazıları geminin batmadığını görünce tekrar gemiye çıktılar. Ancak 4 saat su üzerinde kalan Refah gecenin korkunç karanlığı içinde sulara gömüldü.
Telsizi olmadığı için sahilden sadece 20-25 mil açıkta olmasına rağmen yardım talebinde bulunamamıştı. Kazanın üzerinden 36 saat geçtikten sonra yapılan aramalarda hayatta kalmayı başarabilen 4 kişi daha bulundu.
Kazada aralarında II. Denizaltı Filotilla Komodoru Yarbay Zeki Işın olmak üzere 15 deniz subayı, 16 Hava Harp Okulu öğrencisi, 48 denizaltı astsubayı, 63 deniz eri ve 25 gemi mürettebatı olmak üzere 167 kişi şehit oldu. Olaydan bir gün sonra İngiliz Büyükelçisi Refah’ı batıranın bir Alman veya İtalyan denizaltısı olduğunu iddia etti. Bir kaç gün sonra Almanlar bu iddiayı reddettiler.
Facianın ardından Gölcük, İstanbul ve Mersin’de anma törenleri yapıldı. Yavuz gemisindeki törende Denizaltı Filo Komutanı Kurmay Albay Sadık Altıncan ve Donanma Komutanı Şükrü Okan birer konuşma yaptılar.
Faciadan sonra başta Başbakan Refik Saydam olarak bütün hükümet sıkıntı içindeydi. Savunma Bakanı Saffet Arıkan sorumluların bulunarak çıkarılmasını istemişti. Neticede hem Saffet Arıkan hem de Ulaştırma Bakanı Cevdet Kerim İncedayı istifa ettiler. Açılan meclis soruşturması 19 Aralık 1941 günü bakanları suçsuz bularak sonuçlandı. Refah gemisini kimin batırdığı konusu bugüne kadar bir sır olarak kaldı…
Daha sonraki yıllarda bu denizaltılar Türkiye’ye İngiliz mürettebat eşliğinde teslim edildi.
Emekli Amiral Bülent Tınaztepe
