Haydi, yazıya malumu ilanla başlayalım: uzun yıllardan beri Türkiye, dünyada en pahalı akaryakit kullanan ülkelerden biri idi. Niye mi « idi »? Çünkü şimdi bir de akaryakıtta en fazla kazıklanan ülke oldu galiba da ondan !
Dünya petrol fiyatları arttığında neredeyse otomatik olarak benzin ve motorin fiyatları artmıyor muydu ? Peki, petrol fiyatları, üstelik önemli oranda düştüğünde niçin fiyatlarda neredeyse oynama yok?
Avrupa ekonomisindeki kriz, talep daralması gibi nedenlerle petrol fiyatlari dünyada düşüşte.
| Ham Petrol (WTI) baril/USD | Ham Petrol (Brent) baril/USD | |
| Haziran 2014 | 104,48 | 112,21 |
| Aralık 2104 | 63,89 | 69,73 |
| Düşüş orani | % 38,85 | % 37,84 |
Ham petrol fiyatı son beş ayda ortalama olarak % 38 inmis. Normal olarak bunun benzin istasyonlarındaki akaryakıt fiyatlarına yansıması gerekmekte. Örneğin Amerika, Almanya, Fransa veya İngiltere gibi ülkelerde bunu gözlemliyoruz. Bu ülkelerin ortalamasına bakarsak 95 oktanlı benzin (euro/TL paritesi olarak bugünkü kur 2,77’den hesapla) Haziran’da 4,90 TL’den Aralik basinda 4,23 TL’ye, motorin ise aynı dönemde 3,62 TL’den 3,42 TL’ye gerilemiş. Başka bir deyimle fiyatlar benzinde % 16, motorinde ise % 6 ucuzlamış.
Türkiye’deki 81 il ortalama fiyatları ise şöyle:
| 95 oktan benzin (l/TL) | Motorin (l/TL) | |
| Haziran 2014 | 5,20 | 4,36 |
| Aralık 2014 | 5,12 | 4,65 |
| Değişiklik | – 2% | + 7 % |
Başka bir deyimle, dünya petrol fiyatlari önemli bir düşüş göstermiş, Batı ülkeleri bunu parekende akaryakıt fiyatlarina yansıtmışken Türkiye’de benzinde sembolik bir düşüş, motorinde ise (Türkiye ortalamasi olarak) artış olmuş!
Ham petrol fiyatlarindaki düşüş oranının aynı oranda benzin ve motorin fiyatlarına yansımamasi normal, çünkü son satış fiyatını oluşturan unsurlar içinde rafinaj, bayi kârı gibi sabit unsurlar ve vergiler var. Batı ekonomilerinde ham petrol fiyatı ortalama % 38 inmişken, benzin % 16, motorin fiyatları ise % 6 ucuzlamış. Türkiye’de ise, ayni dönemde bu oranlar, benzinde yüzde 2 indirim ve motorinde % 7 artış !
Türkiye, örnek olarak alinan ülkelerle aynı oranda indirim yapsaydı aradaki fark ne olurdu, biliyor musunuz ? Benzinde litrede 91 kuruş, motorinde litrede 60 kuruş.
Türkiye yılda ortalama 1,9 milyon ton benzin, 17 milyon ton da motorin tüketiyor. Başka bir deyimle sizlere yansıtılmayan indirim, yılda 11 milyar lira.
Bu kadarla da kalmıyor. Türkiye’de bir de (başka ülkelerde garabet sayılan) vergi üstünden hesaplanan KDV var. Türkiye’deki benzin fiyatı, rafineri çikişi fiyat + bayi karı + EPDK payı + ÖTV + KDV olarak belirleniyor. Ama KDV toplam unsurlar üzerinden hesaplanıyor, yani verginin vergisini de ödüyoruz. ÖTV az buz bir şey de değil, pompa satış fiyatı üzerinden 5,12 TL’lik benzinde 1,60 TL’den fazla. Bunun aslında ödenmemesi gereken KDV’si ise 28 kuruş.
Motorinin fiyatının daha düşük olduğunu göz önüne alarak bu haksiz KDV’nin litrede 25 kurus olduğunu varsayalim. Toplam akaryakıt tüketimi 18,9 milyon ton dedik. Buradaki haksız vurgun yılda 4,7 milyar lira ediyor. Toplam : 15 küsür milyar lira. Dolara çevirirsek 7 milyar dolardan fazla !..
E-ee, bu kadar para sizin cebinizden çikinca tabii Ak Saray da olur, 24 arabalık koruma konvoyları da. İki tanesi varken üçüncü uçak da işin çerezi…
İbrahim Çakıroğlu, 3 Aralık 2014
